Werk speelt een bijzondere rol in ons leven. Sommigen zijn er bijna altijd mee bezig en anderen houden werk en privé juist strikt gescheiden. We besteden een aanzienlijk deel van onze tijd op het werk, waardoor grenzen soms vervagen. We willen graag gezien worden als hardwerkende teamplayer of als diegene die altijd net een beetje meer doet, maar hoe stel je grenzen en voorkom je dat werk een te grote rol gaat spelen in je leven? Het is lastig om onze baan te scheiden van onze identiteit en ons ego. Daarom hebben we op kantoor zo’n behoefte aan erkenning en waardering en zeggen we vaak ‘ja’ terwijl we diep vanbinnen eigenlijk heel moe zijn en niet veel meer te geven hebben.

Grenzen zijn als een streep in het zand, een manier om anderen te laten weten wat volgens ons acceptabel gedrag is en wat niet. Grenzen bepalen en je hieraan houden, is iets heel persoonlijks, maar wel essentieel voor je geestelijke en fysieke gezondheid en welzijn. Het is belangrijk om werk en privé (enigszins) gescheiden te houden. Daar heb je recht op en het is niet iets waarvoor je je zou moeten verantwoorden of waarover je hoeft te twijfelen.

Waarom het belangrijk is om grenzen te stellen

Werk is een dagelijkse bezigheid. Het zorgt voor brood op de plank en ondersteunt jouw manier van leven. Dat weten we allemaal. Het werk is echter ook een plek waar we een deel van onze persoonlijkheid ontwikkelen, een soort werkversie van onszelf.

Een gebrek aan grenzen is ook de reden waarom we soms dingen door de vingers zien of het gedrag van anderen bagatelliseren. In negatieve of stressvolle situaties is het vaak makkelijker om je mond dicht te houden in plaats van je gevoelens te uiten.

Toch is burn-out een ernstig risico waar we rekening mee moeten houden. Nieuw onderzoek wijst uit dat meer dan 52% van de werkenden aangeeft last te hebben van burn-outklachten, terwijl dat voor de pandemie nog 43% was. We nemen te veel hooi op de vork en voelen ons op den duur gedemotiveerd, uitgeput en opgebrand.

Burn-out is echter niet het enige risico. Een schadelijke werkomgeving met ongelijke machtsverhoudingen of waar mensen respectloos met elkaar omgaan, kan leiden tot intimidatie en misbruik. Het is ongelofelijk zwaar om je voortdurend druk te maken over andermans verwachtingen, om altijd ‘ja’ te moeten zeggen en het gevoel te hebben dat je geen inspraak hebt of fatsoenlijk kunt communiceren met managers en andere leidinggevenden. De vermoeidheid en angst die hierdoor ontstaan, hebben een enorme impact.

In veel organisaties, en vooral bij start-ups, wordt verwacht dat je deel uitmaakt van de ‘familie’, dat je je volledig inzet voor het bedrijf en dat je werk de hoogste prioriteit heeft. Toch is dat niet normaal. Er zijn de afgelopen jaren talloze artikelen uitgebracht over schadelijk gedrag op het werk. Wij raden je vooral aan dit artikel te lezen, omdat dit goed aansluit bij de huidige situatie.

Vooral vrouwen worden geacht hun grenzen te verleggen en meer te tolereren dan redelijkerwijs mag worden verwacht. Helaas zijn er op het werk vaak impliciete en expliciete verwachtingen die er vaak toe leiden dat we anderen eindeloos proberen te pleasen.

We weten dat grenzen stellen veel makkelijker gezegd is dan gedaan. Het is lastig om ze te bepalen en nog lastiger om ervoor te zorgen dat mensen ze niet overschrijden. Soms moet je behoorlijk dapper zijn om ergens ‘nee’ tegen te zeggen, om een einde te maken aan ongepaste gesprekken of om te weigeren als iemand je nog meer verantwoordelijkheden en werk probeert te geven.

En dat is precies waarom vrouwen op het werk moeten leren grenzen te stellen. Hoe vaker je dat doet, hoe meer mensen eraan gewend raken en hoe meer controle je uiteindelijk krijgt over de situatie. Als je uitspreekt waar je je onprettig bij voelt en voor jezelf opkomt in uitdagende situaties, laat je zien dat jouw tijd en energie waardevol zijn en eis je in feite dat anderen die ook respecteren. Je neemt ook een actieve houding aan waarbij jij de touwtjes in handen hebt. Hiermee geef je anderen het goede voorbeeld en draag je bij aan de nodige veranderingen van de arbeidscultuur.

Hoe kan ik duidelijke grenzen stellen op het werk?

Voordat je in actie komt, moet je eerst eens nadenken over welk gedrag je op het werk onprettig vindt. Dat kan alles zijn, van ongepaste grappen tot onredelijke verzoeken en meer. Bedenk je vervolgens wie zich schuldig maakt aan dit soort gedrag (bijvoorbeeld collega’s of leidinggevenden), zodat je je aanpak daarop kunt afstemmen.

Bekijk vervolgens je functieomschrijving en ga na of die overeenkomt met het daadwerkelijke werk dat je doet. Wat wordt er van je gevraagd? En past dat bij de omschreven functie?

Als je deze informatie eenmaal hebt verzameld, kun je gaan nadenken over wat wél gepaste grenzen zouden zijn en hoe je die op een tactvolle maar heldere manier kunt communiceren.

Wat belangrijk is om hierbij te onthouden, is dat ‘nee’ een volledige zin is. Dit ene woordje is de simpelste manier om je grenzen aan te geven. Wees beleefd maar wel duidelijk wanneer je collega’s laat weten dat je je ergens onprettig bij voelt of het ergens niet mee eens bent, bijvoorbeeld wanneer er een seksistische opmerking of ongepaste grap wordt gemaakt.

Hoe vaker je oefent, hoe makkelijker het wordt, zelfs als je het in het begin doodeng vindt.

Vergeet ook niet hoe belangrijk het is om duidelijk te communiceren. Voorkom dat je woorden anders kunnen worden geïnterpreteerd. Als je buiten kantoortijden telefonisch niet bereikbaar bent, wees daar dan duidelijk over. Zeg niet zoiets vaags als dat je ‘liever niet’ wordt gebeld of dat je het niet zo erg vindt als je wordt gebeld. Die onduidelijkheid kan door anderen worden misbruikt. Ook vanuit praktisch oogpunt is het beter om duidelijk te zijn, want bedrijven kunnen zich veel beter aanpassen aan zekerheden. Als je werkgever weet dat je absoluut niet bereikbaar bent, kan die een alternatieve oplossing zoeken. Bedrijven vinden het frustrerender als ze niet helemaal zeker weten of je bereikbaar bent of als je grenzen onduidelijk zijn. Ben je vrij? Neem dan ook echt vrij. Laat je niet verleiden om toch e-mails of telefoontjes te beantwoorden.

Een paar voorbeelden

Natuurlijk kunnen we niet elk scenario voorspellen, maar je vindt hieronder wel een aantal algemene voorbeelden van manieren waarop je je grenzen kunt aangeven en hoe je dit soort situaties kunt aanpakken.

Voorbeeld 1:

Persoon A: Kun je vanavond langer blijven om aan dit project te werken?

Persoon B: Sorry, dat gaat helaas niet, maar ik zal er morgenochtend gelijk aan beginnen.

Voorbeeld 2:

Persoon A: Ik weet dat dit heel last minute is, maar de klant heeft een strakke deadline, dus je moet alles waar je mee bezig bent even laten liggen en je hierop concentreren.

Persoon B: Dat gaat niet zomaar, want mijn andere taken kwamen eerder binnen. Als het echt dringend is, kun je [manager/leidinggevende/directeur] vragen of het goed is dat ik mijn planning omgooi.

Voorbeeld 3:

Persoon A: Ik weet dat je een maand geleden een project hebt afgeleverd en dat ik je nooit feedback heb gegeven, maar ik heb nu wel een urgent klusje dat je zo snel mogelijk voor me moet doen. Kun je er dit weekend aan werken?

Persoon B: Sorry, dat gaat niet lukken, want ik werk niet in het weekend. Ik kan dit echter wel maandag of uiterlijk dinsdag voor je doen. Is dat een idee?

Persoon A: Het is echt heel dringend. Kun je niet toch dit weekend werken?

Persoon B: Nee, helaas. Ik heb vandaag ook nog ander werk dat af moet en het zou voor die klanten niet eerlijk zijn als ik deze nieuwe taak voorrang geef. Als maandag of dinsdag toch een optie voor je is, help ik je graag!

Dit zijn maar een paar algemene voorbeelden, maar hopelijk begrijp je de gedachte erachter. Je stelt grenzen door duidelijk te communiceren. Iedereen heeft zijn eigen grenzen en ideeën over wat wel en niet acceptabel is, dus neem vooral de tijd om je te bedenken wat jij belangrijk vindt en wat je prioriteiten zijn op het werk. Hoe meer je daarnaar kunt leven, hoe makkelijker het wordt om je grenzen te bepalen en je daaraan te houden.